Ngày nay, với sự bùng nổ của mạng máy tính, chúng ta không còn quá khó khăn khi muốn tìm kiếm một thông tin nào đó. Có rất nhiều thông tin mà chúng ta dễ dàng tìm kiếm trên internet, nhưng liệu bạn có biết những thông tin nào là đáng tin cậy hay không? Bởi vì không phải trang web nào cũng có chất lượng như nhau và cũng không phải dễ dàng để chúng ta có thể nhận biết được trang web nào đáng tin hơn. Do đó, trước khi quyết định tin tưởng thông tin mà bạn tìm kiếm được trên một trang web, bạn nên đánh giá độ chính xác và tin cậy của nó đầu tiên.

Trong bài viết này, tôi gợi ý hai cách để bạn đánh giá một trang web:

Cách 1: Bạn cần biết trang web mà bạn đang tìm kiếm thông tin thuộc loại nào;

Cách 2: Bạn sẽ vận dụng bộ 10 câu hỏi để đánh giá độ chính xác và tin cậy của trang web.

Bây giờ, hãy bắt đầu với cách thứ nhất. Như bạn biết, có rất nhiều loại trang web khác nhau và chúng ta cũng rất dễ nhận biết bằng cách nhìn vào đuôi (hay phần mở rộng) của mỗi tên miền trang web. Đó chính là lý do tại sao bạn thường thấy mỗi trang web lại có đuôi là .edu, .org, .com hay .info... Tôi sẽ điểm qua 08 loại trang web phổ biến nhất để bạn có thể hiểu hơn về chức năng của chúng và loại nào bạn đang cần tìm. Tôi sẽ cho bạn một mô tả và một ví dụ, và thêm vào đó là chức năng của mỗi loại tên miền của trang web. Tên miền được biểu thị bằng những chữ cái sau dấu chấm ở cuối địa chỉ trang web:

• Loại đầu tiên chính là những trang web của cơ quan nhà nước. Những trang web này được duy trình bởi các cơ quan của chính phủ nhằm mục đích cung cấp thông tin hay dịch vụ cộng đồng. Tên miền của những trang web loại này thường có đuôi .gov. Chẳng hạn như trang web của Bộ Y Tế là https://moh.gov.vn

• Loại trang web tiếp theo là những trang web giáo dục. Những trang web này sẽ đại diện các tổ chức công lập hoặc tư nhân nhằm mục đích cung cấp những dịch vụ đào tạo, chẳng hạn như trường học, trường đại học, viện nghiên cứu... Tên miền của những trang web loại này có đuôi .edu. Ví dụ như trang web của Đại học quốc gia TP.HCM là https://vnuhcm.edu.vn

• Một loại trang web khác là những website của một tổ chức. Những trang web này sẽ đại diện cho một nhóm với sứ mệnh, tầm nhìn hay chương trình làm việc cụ thể. Chúng bao gồm các nhóm vận động, các tổ chức từ thiện hoặc các đảng phái chính trị. Tên miền của những trang web loại này thường có đuôi .com hoặc .org. Ví dụ như https://www.aclu.org

• Một vài trang web là trang thông tin. Chúng cung cấp thông tin như sự kiện, thống kê, dữ liệu, nghiên cứu... Những trang web này bao gồm bách khoa toàn thư trực tuyến, cơ sở dữ liệu nghiên cứu và kho lưu trữ tài liệu. Tên miền của những trang web này có thể là .edu, .gov, .com, .info. Ví dụ một trang web cung cấp kho lưu trữ sách điện tử trực tuyến là https://www.gutenberg.org

• Những loại trang web tiếp theo là những trang web cung cấp tin tức trực tuyến, bao gồm báo điện tử, tin địa phương, tin quốc tế, hoặc những sự kiện đang diễn ra... và chúng sẽ có tên miền có đuôi .org, .com, .info. Ví dụ như trang web của New York Times là https://www.nytimes.com

• Nhiều trang web nằm trong danh mục của phương tiện truyền thông xã hội. Những trang web này sẽ cho phép người dùng kết nối, tương tác và chia sẻ thông tin với nhau. Chúng thường có tên miền có đuôi .com, chẳng hạn như https://facebook.com

• Kế tiếp là những trang web cá nhân. Những trang web này sẽ quảng bá một cá nhân cụ thể hoặc ý tưởng của họ. Chúng cũng bao gồm sơ yếu lí lịch trực tuyến hay blog. Nhưng trang web này thường có tên miền là .com, .info như trang blog của Bill Gate là https://www.gatesnotes.com

• Cuối cùng là những trang web thương mại điện tử. Dĩ nhiên, những trang web này sẽ quảng bá thức ăn hay những dịch vụ, chẳng hạn như các cửa hàng bán lẻ trực tuyến hay trang web của công ty có chức năng bán hàng. Những loại trang web này thường có đuôi là .com, .biz, .info. Bạn có thể thấy trang web của Amazon là https://www.amazon.com

Lưu ý: Có nhiều loại trang web khác nữa và mỗi trang web sẽ có nhiều danh mục phụ của nó. Bạn có thể truy cập vào trang web Wikipedia để có danh sách đầy đủ hơn về các loại trang web: https://en.wikipedia.org/wiki/Website#Types_of_website

Việc biết loại trang web sẽ cho bạn ý tưởng tốt hơn về việc liệu thông tin nó cung cấp có phù hợp với bạn hay không. Tuy nhiên, bạn cũng nên áp dụng mười câu hỏi sau đây để xác định xem thông tin đó có chính xác và đáng tin cậy hay không:

Câu 1: Trang web mà bạn đang truy cập có đang cố gắng bán hoặc quảng bá một sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể không?

Nếu câu trả lời là có, bạn hãy nhớ rằng thông tin cung cấp trên trang web có thể bị sai lệch để giúp đơn vị quản lý bán hàng dễ dàng hơn.

Câu 2: Trang web có được liên kết với một tổ chức, nhóm hoặc đảng phái chính trị có quan điểm, hệ tư tưởng hoặc chương trình nghị sự cụ thể không?

Nếu có, bạn nên tìm hiểu quan điểm, hệ tư tưởng hoặc chương trình nghị sự của họ là gì và nó có thể làm sai lệch thông tin được cung cấp trên trang web như thế nào.

Câu 3: Trang web có cung cấp tên và thông tin đăng nhập của tác giả không?

Việc một trang web là ẩn danh có thể khuyến khích các tác giả đưa ra những tuyên bố không có căn cứ, thiếu minh bạch hoặc gây phản cảm.

Câu 4: Trang web có biên tập viên hoặc ban biên tập không? Nếu có thì nó có cung cấp tên và thông tin đăng nhập của người biên tập không?

Thông tin được kiểm duyệt bởi một biên tập viên hoặc ban biên tập có thể đáng tin cậy hơn.

Câu 5: Trang web có cung cấp thông tin liên hệ cho tác giả hoặc biên tập viên không?

Sự sẵn có của thông tin liên hệ tác giả hoặc người biên tập thể hiện trách nhiệm lớn hơn đối với thông tin được chia sẻ bởi họ.

Câu 5: Tài liệu trên trang web có được đánh giá ngang hàng không?

Đánh giá ngang hàng là tiêu chuẩn vàng cho nghiên cứu học thuật vì nó giúp đảm bảo rằng những thông tin được các chuyên gia trong từng lĩnh vực kiểm tra chất lượng và độ chính xác một cách thích hợp.

Câu 7: Trang web có được duy trì, liên kết với hoặc được công nhận bởi một tổ chức có uy tín không?

Danh tiếng của một tổ chức liên kết có thể cung cấp manh mối về giá trị hoặc độ chính xác của thông tin mà trang web chia sẻ.

Câu 8: Tài liệu trên trang web có chứa thành kiến, ngụy biện logic, quan niệm sai lầm, giả định hoặc tuyên bố không có cơ sở không?

Bằng chứng về những vấn đề này với lập luận là dấu hiệu cho thấy thông tin có thể không chính xác. Nhấp vào đây để tìm hiểu thêm về cách đánh giá một lập luận cho các vấn đề như tuyên bố không được hỗ trợ, giả định và ngụy biện logic.

Câu 9: Tài liệu trên trang web có cung cấp trích dẫn để hỗ trợ các tuyên bố của tác giả không? Các nguồn có đáng tin cậy không?

Nói chung, các trang web cung cấp trích dẫn để hỗ trợ tuyên bố của tác giả có xu hướng đáng tin cậy hơn. Tuy nhiên, các nguồn bằng chứng cũng cần được đánh giá độ tin cậy bằng cách áp dụng mười câu hỏi này.

Câu 10: Tài liệu trên trang web có cung cấp danh sách các công trình được trích dẫn không?

Cung cấp một danh sách các công trình được trích dẫn không chỉ là một hình thức tốt cho thông tin bao gồm nghiên cứu, nó còn là một nguồn tài nguyên vô giá để tìm kiếm thông tin bổ sung về chủ đề này.

Bạn hãy ghi nhớ những câu hỏi này khi bạn định vị và đánh giá các trang web sẽ giúp bạn đưa ra quyết định tốt nhất về thông tin nào chính xác và đáng tin cậy.

Lưu ý: Tất cả thông tin trên được tổng hợp, dịch và biên tập lại. Do đó, không ít nhiều có những sai sót, nếu bạn phát hiện bất kỳ thông tin nào chưa chính xác. Vui lòng để lại bình luận bên dưới bài viết để tôi có thể chỉnh sửa lại cho hoàn chỉnh.

Tài liệu tham khảo:

1. Evaluating a Website. Excelsior College OWL. (n.d). https://owl.excelsior.edu/orc/what-to-do-after-reading/analyzing/evaluating-a-website/
2. Evaluating an Argument. Excelsior College OWL. (n.d). https://owl.excelsior.edu/orc/what-to-do-after-reading/analyzing/evaluating-an-argument/